به گزارش CNN فارسی ، مصاحبه خبرنگار هفته نامه آمریکائی «تایم» با محمدرضا پهلوی در شهریورماه ۱۳۵۷ خورشیدی (بعد از ۱۷ شهریور)، که متن اصلی به همراه ترجمه آن در ذیل می آید:
- درباره مشکلات و مسائل هفته گذشته و برقراری حکومت نظامی چه نظری دارید؟
تظاهرکنندگان قانون را زیر پا گذاشتند. آنها سعی داشتند نشان بدهند که قدرتمندند و می خواستند توانایی دولت را به چالش بکشند. دولت در ابتدا سعی کرد تا جایی که امکان دارد، کمترین خشونت را به کار گیرد. پس از این که در برخورد با آنها مراعات لازم را انجام دادیم، دولت ناچار به اجرای حکومت نظامی شد. تحریک کنندگان این اعتراضات در تضعیف دولت ناکام خواهند بود.
- سیاست آینده دولت چیست؟
مسلم است که برنامه اصلی دولت که همان تحقق آزادی و دموکراسی در کشور و سپس برگزاری انتخاباتی آزاد و واقعی می باشد، ادامه خواهد یافت. حکومت نظامی به مدت شش ماه برقرار خواهد بود و قبل از آغاز انتخابات، به پایان خواهد رسید. در ضمن، تمام جنبه های آزادی، آزادی بیان و موارد دیگر، به طور کامل انجام خواهد پذیرفت. اما دموکراسی مانند کشورهای متمدن دیگر توسط مجلس صورت خواهد گرفت.
- آیا تأکید بر توسعه اقتصادی در طول چند سال که منجر به توسعه نهادهای سیاسی گردید، یک اشتباه بود؟
شاید. فکر می کنم این مطلب درست است. کارخانه ساختن آسان است، اما تربیت سیاستمدار چطور؟ تربیت سیاستمدار چقدر زمان می‌خواهد؟ چیزی که هم اکنون درباره آن اطمینان داریم این است که این وسط یک چیزی اشتباه بود. یک چیزی، یک جایی، یا خیلی چیزها در خیلی جاها اشتباه انجام شد[!]. وگرنه در حالی که درآمد سرانه از ۱۶۰ دلار به ۲۳۰۰ دلار افزایش یافت (در همان زمانی که ناآرامی های سیاسی بوجود آمد)، نباید شاهد چنین شرایط غیرطبیعی ای بود.
- آیا با وجود برقراری حکومت نظامی، اصلاحات می تواند ادامه یابد؟
ما اجرای کارها را متوقف نکرده ایم. ما به گذشته برنخواهیم گشت. باید به دولت زمان کافی داده شود تا اصلاحات را به انجام برساند. وقتی اعلام می کنم که در حال حرکت به سوی دموکراسی و انتخابات هستیم، مردم باید این حرف من را باور کنند. من به غیر از این مطلب، هدف دیگری ندارم. چرا من باید به این که چه کسی به مجلس راه می یابد، اهمیت بدهم؟[!] من فقط به دنبال این مطلب هستم که مردم در انجام امور مشارکت داده شوند.
- چرا شما احساس می کنید که نمی توانید اجازه به رسمیت شناخته شدن حزب توده یا حزب کمونیست را بدهید؟
این سؤال باید مرتبط با موقعیت جغرافیایی کشور ما باشد. ما باید از خودمان بپرسیم که آیا موقعیت جغرافیایی ما این اجازه را به ما خواهد داد که با تشکیل حزب یا تشکیلات سیاسی موافقت کنیم.(در حالی که شاه به بیان منظور خود در حین ضبط مصاحبه تمایل چندانی ندارد، مصاحبه های صورت گرفته در تهران مشخص می سازد که شاه نگران این مطلب است که یک عضو فعال حزب توده همانند یک اسب تروا در خدمت اتحاد شوروی باشد و گزارش های موثقی به شاه می رسد در مورد این که نگران برخی بحران های سیاسی در آینده باشد و مانند دشمنان سیاسی الکساندر دوبچک در چکسلواکی در سال ۱۹۶۸، کمونیست های ایران اگر به رسمیت شناخته شوند ممکن است با اتحاد شوروی دست به ائتلاف بزنند.)
- درباره ماهیت مخالفان و رابطه میان جناح‌های چپ‌گرا و روحانیون چه نظری دارید؟
در گذشته باور این مطلب که یک کشیش کاتولیک به یک کمونیست تبدیل شود، مشکل بود، اما بعدها این احتمال که یک کمونیست ممکن است از جایی دستور بگیرد مبنی بر این که برود و کشیش کاتولیک شود، به وجود آمد.
- شما با اعتراضات گسترده ای رو به رو شده اید مبنی بر این که دست از اسلام کشیده و به عنوان مدافع دین و مذهب هموطنان خود موفق نبوده اید. [نظرتان چیست؟]
این اتهام صحت ندارد. من تعهد خود به مذهبم را در تصمیمات، نوشته‌ها و اقداماتم نشان داده‌ام. اولاً کتابهایی که من نوشته‌ام، موجود است. ثانیاً تمامی اماکن مقدسی که بازسازی کرده ام، وجود دارد. ثالثاً من به چند سفر زیارتی رفته‌ام. همچنین صحبتها و سخنرانیهایی که می کنم، موجود است.
- در مورد نارضایتی‌تان از شرایط بفرمایید؟
بدیهی است که هر مشکل و مساله ای که کشور من با آن مواجه می شود، بر روی من هم تأثیر می گذارد. من نمی توانم خودم را کنار بکشم و بگویم این مسائل به من مربوط نیست.
- آیا لحظات کنونی، خطرناکترین لحظات برای شماست؟
(شاه لبخند تلخی می زند و می گوید:) ما لحظات زیادی که برخی از آنها سخت و خطرناک بوده‌اند، را پشت سر گذاشته‌ایم.
- سیاست حقوق بشری کارتر بر ایران چه تأثیری خواهد داشت؟
خب هنگامی که اقدام به اعطای آزادی[= فضای باز سیاسی] را در دو سال قبل آغاز کردیم، این اقدام ما با فهم و آگاهی کاملی همراه بود مبنی بر این که روش ما در آینده به صورت دموکراسی خواهد بود. هر اقدامی که صورت گرفت، در جهت تأمین آینده دموکراسی ما بود. و این کار دو سال پیش اتفاق افتاد (شاه می خواهد تأکید کند که او قبل از پذیرش سیاست حقوق بشری کارتر، سیاست اعطای آزادی را آغاز کرده بود).
- آیا کمپین حقوق بشری کارتر موجب جسور شدن مخالفان شما شده است؟
خب شاید بهتر باشد از خود مخالفان بپرسید.
- در مورد تحقیقات درباره آتش سوزی[سینما رکس] آبادان چه نظری دارید؟
در این رابطه دو نفر مظنون داریم. یکی در عراق دستگیر شد و به ما تحویل داده شد. ولی تحقیقات بسیار کُند پیش می رود. از آن جا که ما از هیچ شیوه ای در تحقیقات استفاده نمی کنیم، تحقیقات نیازمند بردباری، و زمان‌بر است؛ همان طور که می دانید مدت زمان زیادی هست که ما اقدام به شکنجه را متوقف کرده ایم[!]. بنابراین تحقیقات به مدت زمان بسیار زیادی نیاز دارد.
- اولین شب برقراری مقررات حکومت نظامی (روز جمعه) چگونه سپری شد؟
اوضاع آرام بود. اما ما باید انتظار فعالیت های خرابکارانه و حتی ترور را داشته باشیم، چون قبل از برقراری حکومت نظامی شرایط به گونه ای بود که آن ها(مخالفان) ناچار نبودند متوسل به خرابکاری شوند. آنها ممکن بود کنترل همه کشور را در دست بگیرند، و منظورم این نیست که به آرامی در حال انجام این کار بودند، اما در صورتی که این کار برای آنها میسر نمی شد، آن وقت به اقدامات خرابکارانه و آتش سوزی متوسل می شدند.
- آیا یک تجدید حیات در جریان محافظه کاری اسلامی فعال سیاسی در جهان اسلام وجود دارد و این که آیا شاه به سبب سیاست های مدرن سازی اجباری خود، در شرایط جدیدی از مقاومت گرفتار آمده است؟
بله درسته، ولی من به این موضوع اهمیتی نمی دهم. شخصاً معتقدم که اسلام با ترقی مخالفتی ندارد.[!] در یک شرایط طبیعی، دین از نیازهای یک جامعه است و به ثبات و دوام آن می افزاید. من دارم درباره اسلام صحبت می کنم، نه در مورد شعارهای سیاسی.
- نظر شما درباره آینده ایران چیست؟
ما باید وظیفه خود را انجام دهیم. منظورم این است که وظیفه داریم یک کشور مستقل[!] باقی بمانیم. و من فکر می کنم که سرنوشت ما تأثیر زیادی بر سرنوشت کشورهای دموکراتیک غیر کمونیست خواهد داشت.
