واردات بنزین از کشورهای خارجی و آزادسازی قیمت سوخت، این روزها جدی‌تر از همیشه به نظر می‌رسد؛ اما قیمت هر لیتر بنزین بعد از آزادسازی چقدر خواهد بود؟
این روزها میانگین مصرف سوخت در کشور به نزدیک ۱۰۰ میلیون لیتر در روز رسیده و به گفته کارشناسان اگر این روند ادامه پیدا کند، میزان تولید روزانه بنزین جوابگوی مصرف شهروندان نخواهد بود و احتمالا ایران در سال آینده مجبور به واردات بنزین خواهد شد. بر اساس آمارهای منتشر شده، مصرف سوخت خودروهای داخلی سه برابر بیشتر از میانگین استاندارد جهانی است و خودروهای بی کیفیت تولید داخل، تقریبا ۲۵ میلیون لیتر بیشتر از میانگین مصرف جهانی بنزین می‌سوزانند.
از سوی دیگر، طبق خبرهای منتشر شده، روزانه ۱۵ میلیون لیتر بنزین از کشور قاچاق می‌شود و میزان هدررفت بنزین در ایران نیز حدود ۴۰ میلیون لیتر در روز است. همه این‌ها باعث شده بنزین در کشورمان وضعیت بحرانی و وخیمی پیدا کند و شایعات واردات سوخت و آزادسازی قیمت آن جدی‌تر از همیشه به گوش برسد.
آخرین باری که دولت قیمت بنزین را افزایش داد به آبان ماه سال ۱۳۹۸ برمی‌گردد که بر اساس آن قیمت هر لیتر بنزین یارانه‌ای به ۱۵۰۰ تومان و هر لیتر بنزین آزاد به ۳۰۰۰ تومان رسید. این تصمیم جنجال‌های زیاد و تبعات سختی داشت، ولی باعث شد مصرف بنزین در کشور کمی کاهش پیدا کند؛ به طوری که در سال ۱۳۹۹، میزان مصرف سوخت در ایران تقریبا ۱۵ میلیون لیتر نسبت به سال قبل از آن کمتر شده بود. اما از سال ۱۴۰۰ دوباره شاهد رشد مصرف بنزین بودیم و حالا مصرف روزانه بنزین در ایران به نزدیک ۱۰۰ میلیون لیتر رسیده است.
آزادسازی قیمت سوخت چه معنایی دارد؟
طبق آمارهای ارائه شده، دولت در سال ۱۴۰۰ رقم حیرت‌انگیز ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان سوخت داشته است. از این ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان، فقط بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان به یارانه بنزین مربوط می‌شود. حالا اخباری شنیده می‌شود مبنی بر این که دولت می‌خواهد قیمت حامل‌های انرژی را واقعی و آزاد کند و به جای آن رقمی را به عنوان یارانه به خانوارها بپردازد.
قیمت بنزین چقدر می‌شود؟
قیمت هر لیتر بنزین در ایران ۱۵۰۰ تومان یارانه‌ای و ۳۰۰۰ تومان آزاد است. با مقایسه قیمت‌ها در کشورهای دیگر متوجه می‌شویم که فقط دو کشور ونزوئلا و لیبی بنزین ارزان‌تری نسبت به ایران دارند. برای نمونه، قیمت هر لیتر بنزین در کشورهای حوزه خلیج فارس بین ۱۴ هزار تا ۱۷ هزار تومان است. هر لیتر بنزین در کویت با قیمت حدود ۱۰ هزار تومان، در عراق حدود ۱۴ هزار تومان، در قطر حدود ۱۶ هزار تومان و در عربستان حدود ۱۷ هزار تومان فروخته می‌شود. البته نیازی نیست بگوییم که سطح درآمد مردم این کشورها با مردم ایران متفاوت است، اما در اینجا فقط می‌خواهیم به مقایسه قیمت بنزین بپردازیم.
گمرک ایران اخیرا آماری را منتشر کرد که بر اساس آن، ایران در نخستین ماه امسال حدود ۸۶ هزار تن بنزین به ارزش ۳۲ میلیون دلار به کشورهای دیگر صادر کرده که با یک جمع و تفریق ساده می‌توانیم پی ببریم که هر لیتر بنزین تقریبا با قیمت ۸ هزار تومان صادر شده است. اگر این قیمت را در نظر بگیریم، دولت به ازای هر لیتر بنزین یارانه‌ای ۶۵۰۰ تومان و به ازای هر لیتر بنزین آزاد ۵ هزار تومان یارانه می‌دهد.
با این اوصاف، اگر دولت تصمیم به آزادسازی قیمت بنزین بگیرد، احتمالا قیمت بنزین در ایران باید تقریبا لیتری ۸ هزار تومان باشد. این در حالی است که متوسط درآمد هر ایرانی زیر ۲۰۰ دلار است. مثلا در اروپا هر لیتر بنزین با قیمت ۱ یورو و ۳۰ سنت فروخته می‌شود، اما برای نمونه یک آلمانی به طور متوسط حدود ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ یورو در ماه درآمد دارد.
بنابراین اگر قرار باشد قیمت بنزین آزاد و افزایش پیدا کند، قطعا قشر عظیمی از مردم کشورمان آسیب خواهند دید. از سوی دیگر شایعاتی در رسانه‌ها و فضای مجازی منتشر شده مبنی بر این که دولت می‌خواهد قیمت بنزین را به لیتری ۲۰ هزار تومان برساند. همانطور که گفتیم، در حال حاضر ایران هر لیتر بنزین را با قیمت حدود ۸ هزار تومان صادر می‌کند و اصلا منطقی و منصفانه نیست اگر بنزین مصرفی داخل کشور گران‌تر از بنزین صادراتی باشد.
در هر صورت باید منتظر بمانیم و ببینیم دولت می‌خواهد چه تصمیمی در رابطه با قیمت سوخت بگیرد. هنوز مشخص نیست در صورت آزادسازی قیمت، هر لیتر بنزین بر اساس چه چیزی قیمت‌گذاری خواهد شد؟ معیار قانون‌گذاران، قیمت فوب خلیج فارس خواهد بود یا قیمت بنزین صادراتی یا بهای تمام شده تولید در داخل کشور؟