صنعت نیمه هادی یا همان طراحی و ساخت تراشههای نیمه رسانا همچون چیپست و پردازنده از جمله معیارهایی محسوب میشود با کمک آن میتوان توان صنعتی و سطح تکنولوژی یک کشور را سنجید. این فناوری فوق پیچیده تنها در اختیار تعداد انگشت شماری از کشورهای پیشرو است که گویا خیال ندارند چین را به جمع خود راه دهند.
تراشههای نیمه رسانا در انواع گجتها و تجهیزات الکترونیکی پیشرفته، از گوشی و کامپیوتر گرفته تا تلوزیونها و لوازم خانگی هوشمند، خودروها، تجهیزات پزشکی، هوافضا و ماهوارهای و… کاربرد دارند. مسلما کنترل این فناوری و توانایی ساخت چیپ به یک کشور قدرت اقتصادی و حتی سیاسی بالایی میدهد و سبب حفظ امنیت آن میشود.
امروزه غولهای فناوری چین نظیر علی بابا، بایدو، بایت دنس، هواوی، تنسنت و… در برخی محصولات خود از تراشههای انحصاری استفاده میکنند که مخصوص خودشان ساخته میشود. با این حال انحصاری بودن آنها به معنی بومی بودنشان نیست. کمپانیهای چینی برای طراحی این چیپها وابستگی غیرقابل انکاری به کشورهای صاحب این فناوری نظیر آمریکا، انگلیس، ژاپن، هلند، تایوان و کره جنوبی دارند.
برای مثال بایدو چیپهای مخصوص پردازش هوش مصنوعی خود موسوم به کانلان را با همکاری سامسونگ طراحی کرده و تولید آن را نیز به خود کرهایها واگذار کرده است و یا هایسیلیکون که بازوی ساخت تراشه هواوی محسوب میشود نیز کار طراحی چیپهای خود را با کمک صنایع نیمه هادی تایوان موسوم به TSMC انجام داده و تولید را نیز به خودشان سپرده است. روکچیپ که یک کمپانی نیمه هادی چینی دیگر است نیز همچون علی بابا با کمک انگلیسیها تراشههایش را طراحی و تولید آن را به تایوانیها میسپارد. یک کمپانی چینی دیگر به نام یونیساک برای طراحی تراشههایش به اینتل آمریکایی وابسته است و تولید چیپهایش را TSMC بر عهده دارد.
این موارد تنها چند مثال از بزرگترین کمپانیها در صنایع نیمه هادی چین است. نباید فراموش کرد که تمامی کمپانیهای نیمه هادی چینی فبلس هستند؛ بدان معنا که تنها کار طراحی را انجام میدهند و از آنجایی که خود فاقد کارخانه و خط تولید هستند، کار تولید تراشه را به کمپانیهای دیگر به ویژه TSMC، سامسونگ و اینتل میسپارند.
کمپانی SMIC تنها سازنده تراشه در چین است که میتواند چیپهای کامپیوتری تولید کند. با این حال پیشرفتهترین چیپهای تولیدی این کمپانی با فناوری ۱۴ نانومتری که متعلق به یک دهه پیش است ساخته میشوند و توان تولید تیراژ بالای آن نیز متعلق به چیپهای قدیمیتر ۲۸ نانومتری میباشد. برای مقایسه بد نیست بدانید سامسونگ و TSMC به زودی تراشههای ۳ نانومتری خود را به بازار عرضه میکنند. عقب ماندگی SMIC نسبت به کمپانیهای خارجی سبب میشود تا ابدا گزینه مناسبی برای تولید تراشههای پیشرفته امروزی نباشد. این کمپانی برای اینکه بتواند پا به پای رقبای خارجی خود حرکت کند نیازمند خرید تجهیزات از کمپانی هلندی ASML است که به دلیل تحریمها قادر نیست آنها را تهیه کند. البته SMIC میتواند ماشین آلات مذکور را از سازندگان ژاپنی نظیر نیکون (دومین سازنده پیشرو پس از ASML) و کانن خریداری کند که باید دید در نهایت چه رخ خواهد داد و آیا در صورت موافقت توکیو، کاخ سفید اجازه فروش چنین دستگاههای حساسی را میدهد یا خیر.
کارشناسان بر این باورند علی رغم تلاش چین برای خودکفایی در طراحی و ساخت تراشه، این کشور فاقد فناوریهای لازم بوده و شدیدا به خارجیها وابسته است. چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ دنیا، به مدت دو دهه است که سرمایه گذاریهای بسیار گسترده چند صد میلیارد دلاری در این زمینه انجام داده تا بتواند صنایع نیمه هادی خود را مستقل کند اما ثابت شد که سرمایه گذاری هرقدر بالا باشد باز نمیتوان یک شبه مسیری که کشورهای پیشرو با همکاری یکدیگر طی دههها پیمودند را طی کرد و به تجربه و دانش آنها دست یافت.
درک فنی و تجربه ساخت در این فناوری آنقدر مهم است که کمپانی هلندی ASML به عنوان تنها سازنده تجهیزات لیتوگرافی فرابنفش حد بالا که برای ساخت تراشههای امروزی ضروری هستند اعلام کرد که حتی اگر تمام طراحی و نقشههای ساخت تجهیزات لیتوگرافی را در اختیار چینیها قرار دهند، باز این کشور قادر به ساخت چنین ماشین آلاتی نیست. در بیانی دیگر موریس چنگ، موسس TSMC ضمن اشاره به عقب ماندگی چین اظهار داشت چینیها بدون کمک خارجیها قادر به ساخت تراشههای رده بالا نیستند.
از سوی دیگر کشورهای صاحب فناوری نیز سرمایه گذاری خود در این صنعت را افزایش دادهاند تا ضمن حفظ برتری، فاصله خود با چین را بیشتر کنند. برای مثال دولت بایدن یک سرمایه گذاری ۵۰ میلیارد دلاری در زمینه طراحی، توسعه و تولید تراشههای نیمه رسانا انجام داد. اینتل نیز ۲۰ میلیارد دلار در این عرصه سرمایه گذاری کرد تا دو کارخانه تولید تراشه دیگر احداث کند. در شرق آسیا نیز دولت کره جنوبی جهت برپایی کارخانه تولید ماشین آلات مورد نیاز برای فرایند لیتوگرافی فرابنفش حد بالا با ASML به تفاهم رسید تا دسترسی سامسونگ و اسکی هاینیکس (یک کمپانی تراشه ساز کرهای دیگر) به تجهیزات تولید تراشه را تضمین کند. و یا TSMC طی یک همکاری مشترک با سونی (که احتمالا تویوتا و میتسوبیشی نیز به آن ملحق می شوند) مشغول احداث کارخانه جدید تولید تراشه در خاک ژاپن هستند.
همانطور که در ابتدا اشاره شد توانمندی در صنعت نیمه هادی تضمین کننده امنیت یک کشور به شمار میرود. در حال حاضر صنایع نیمه هادی تایوان عملا تضمین کننده امنیت کشور خود در مقابل چین است. چرا که این کمپانی بزرگترین سازنده تراشه برای کمپانیهای فبلس نظیر اپل، AMD، برادکام، ARM، انویدیا، کوالکام و شمار بسیاری دیگر از کمپانی کوچک و بزرگ است. همچنین بخش عمدهای از تراشه مورد نیاز برای غولهای خودروساز همچون فولکس واگن، جنرال موتورز، فورد، بنز، تویوتا، نیسان، فیات – کرایسلر و… توسط TSMC تامین میشود. تراشهساز تایوانی حتی تراشههایی برای یک کمپانی آمریکایی به نام زیلینکس تولید میکند که در ساخت جنگنده چندمنظوره پنهانکار و رادارگریز نسل ۵ آمریکایی F-35 لایتنینگ ۲ – Lightning II کاربرد دارند.
غول تایوانی سالانه بیش از دویست میلیارد چیپ تولید میکند (یک پنجم تولید سالانه جهانی) که خود نشان از اثرگذاری بالای آن در صنعت الکترونیک است. وابستگی کمپانیها به TSMC سبب میشود جهت حفظ امنیت تایوان فشار زیادی از سوی دولتهای شرقی، اروپایی و آمریکا روی چین باشد. چین نیز خود از وابستگیاش به تایوان به خوبی مطلع است و بعید به نظر میرسد کاری انجام دهد که صنایع خود به خصوص در بخش نیمه هادی را با مشکل مواجه سازد.