به گزارش CNN فارسی، در سراسر دنیا سیاستمداران تلاش می‌کنند با اطلاعات هماهنگ و جهت‌دار افکار عمومی را تحت تأثیر قرار دهند. چه در کشورهای دموکراتیک و چه در دیکتاتوری‌ها. چگونه میتوان پروپاگاندا دولتی را تشخیص داد؟
پروپاگاندای دولتی تنها مختص دیکتاتورها نیست. در دموکراسی‌ها و دنیای غرب هم نمونه‌های از آن را میتوان یافت. مثال نزدیک آمریکاست و اینکه چگونه دولت آمریکا جنگ علیه عراق را در آن زمان به افکار عمومی در کشور “فروخت”.
پروپاگاندا پدیده‌ی تازه‌ای نیست. به تازگی اما ابعاد ویژه‌ای پیدا کرده است. ناسیونال سوسیالیسم برای متقاعد کردن مردم به اید‌ئولوژی مورد نظر حاکمیت، ابزار تبلیغاتی را آشکارا به خدمت می‌گرفت. امروزه اما پروپاگاندا به طور عمده پنهان است و بیشتر از طریق رسانه‌های جدید مانند شبکه‌های اجتماعی به منظور دستکاری افکار عمومی و عملی همسو با اهداف مبلغ وارد عمل می‌شود.
چند مثال: متا (همان فیس بوک سابق) به تازگی اعلام کرد که یک کارزار اخبار جعلی گسترده هدایت شده از سوی مقامات نیکاراگوئه را حذف کرده است. افزون بر سه سال، دانیل اورتگا، رئیس جمهور نیکاراگوئه در شبکه‌های اجتماعی گوناگون و در این اکانت‌های مختلف مورد ستایش قرار می‌گرفت و همزمان اپوزیسیون بی‌اعتبار می‌شد. مثال بعدی: در ماه سپتامبر دو کانال آلمانی “راشا تودی” در یوتیوب که اطلاعات نادرست درباره کرونا منتشر می‌کردند، مسدود شدند. از شبکه دولتی “راشا تودی” به طور معمول به عنوان ابزار و رسانه تبلیغاتی دولت روسیه یاد می‌شود. به گفته دو پژوهشگر دانشگاه آکسفورد برنامه اصلی این شبکه جا انداختن و تبلیغ این موضوع است که “رسانه‌های غربی دروغ‌پردازی” می‌کنند.
اما پروپاگاندا چیست؟ و چگونه میتوان آن را تشخیص داد؟ در این نوشته پاسخ این پرسش را دریافت می‌کنید. برای رسیدن به این پاسخ‌ها با چهار کارشناس گفت‌وگو کردیم.
پروپاگاندا چیست؟
سیاستمداران از پروپاگاندا به‌طور هدفمند برای تأثیر گذاری بر افکار، عمل و احساسات مردم استفاده می‌کنند. پیرز رابینسون، کارشناس علوم سیاسی از سازمان مطالعات تبلیغاتی در مصاحبه با دویچه وله در تعریف پروپاگاندا می‌گوید: «انسان‌ها را به گونه‌ای جهت‌دار برای یک گرایش فکری یا موضع یا واکنشی خاص قانع می‌کند.»
او برای نمونه به جنگ عراق اشاره می‌کند و چگونگی استدلال ضرورت این جنگ برای مردم از سوی سیاستمداران آمریکایی. این پژوهشگر می‌گوید: «در این مورد آنها عراق را به عنوان تهدیدی بزرگ‌تر از آنچه که در واقعیت بود، جلوه دادند.» سیاستمداران آمریکایی که آن زمان در راس قدرت بودند، اعلام کردند صدام حسین سلاح‌های کشتار جمعی در اختیار دارد. سلاح‌هایی که هیچ‌گاه یافت نشد. عکس‌هایی که سازمان “سیا” به عنوان مدرک برای این ادعا به آنها استناد می‌کرد، اخبار جعلی هدفمند و پروپاگاندا بود.
یک پژوهشگر دیگر به نام فلوریان زولمن از دانشگاه هنر و فرهنگ نیوکاسل هم در مصاحبه با دویچه وله به مثال جنگ آمریکا- عراق اشاره می‌کند. او اخبار و اطلاعات جعلی را بخشی از پروپاگاندا می‌داند. زولمن می‌گوید، نمی‌توان به روشنی ادعاها و اطلاعات نادرست را از پروپاگاندا جدا کرد.
در تحقیقی که از سوی پارلمان اروپا انجام شده است هم از پروپاگاندا به عنوان تهدیدی برای زمامداری مبتنی بر قانون (حاکمیت قانون)، دموکراسی و حقوق بنیادین سخن رفته است. افزون بر این، زولمن و رابینسون هر دو معتقدند که نباید فعالیت‌های در حوزه روابط عمومی را دست کم گرفت. به گفته زولمن «در نهایت اینها همه ابزارهای تبلیغاتی هستند.» او همزمان با تأکید بر این نکته که ” پروپاگاندا همیشه بد نیست” می‌گوید، فقط فرد باید نسبت به این مسئله آگاه باشد که از طریق اقداماتی که در حوزه روابط عمومی انجام می‌شود هم قرار است بر افکار و اعمال و احساسات او تأثیر گذاشته شود.
چگونه میتوان پروپاگاندای سیاسی را تشخیص داد؟
اگر چه پروپاگاندای سیاسی اغلب پوشیده و پنهان است اما تشخیص آن غیرممکن نیست. چند راه و توصیه برای تشخیص پروپاگاندای سیاسی / پروپاگاندای دولتی عبارت است از:
- به منبع اطلاعات توجه کنید. آیا چندین صفحه ارائه/نمایش داده شده است؟
- چه کسی، چه گروهی یا چه نهاد و سازمانی در پس منبع اطلاعاتی است؟ وب‌سایت یا رسانه‌ای که پیش روی شماست به چه کسی وابسته/ متعلق است؟
- اطلاعات پیش‌زمینه درباره یک موضوع را جستجو کنید و بخوانید. به این ترتیب می‌توانید منبع اطلاعات را بهتر طبقه‌بندی کنید.
- بین “فکت” (اطلاعات بر پایه سند و مدرک) و “نظر” تفاوت قائل شوید.
- آیا در اطلاعاتی که در پیش روی شماست پیش‌داوری و تعصبی وجود دارد و به ترس و خشم مخاطب دامن می‌زند؟ این یکی از ابزارهای کلاسیک پروپاگانداست. به انتخاب واژه‌ها و هدف از طرح موضوع توجه کنید.
