به گزارش CNN فارسی ، برخی می‌گویند محموله بنزین نبوده و هیدروکربن بوده که تاجر افغانستانی با جعل مدرک خواسته آن را وارد کشورش کند و برخی می‌گویند محموله به کل متعلق به ایران نبوده و در این میان حمیدرضا صالحی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران به «شرق» می‌گوید که امکان دارد محموله صادراتی دیگر کشورها از ایران و به نام محصول ایران صادر شود! او توضیح می‌دهد که این اتفاق درباره محموله‌های مازوت و قیر هم رخ داده و در مقاطعی مازوت دیگر کشورها با مازوت ایران ترکیب شد و با نام مازوت ایران صادر شد یا محموله قیر بی‌کیفیت عراق با نام قیر ایران صادر شد که این اقدامات به بازار صادراتی ایران و اعتبار آن ضربه می‌زند.
البته سرپرست سابق کنسولگری ایران در افغانستان هم در گفت‌وگو با «شرق» مدعی است که طالبان این اقدام را خصمانه علیه ایران انجام داده و برخی اعضای اتاق بازرگانی هم به «شرق» می‌گویند نه دولت افغانستان در زمان حضور آمریکا و نه طالبان تاکنون علاقه‌ای به تشکیل اتاق بازرگانی مشترک با ایران نشان نداده‌اند و اصولا مشخص نیست افغانستان تحت سیطره طالبان تا چه حد به تجارت با ایران تمایل داشته باشد؟
طالبان بنزین بی‌کیفیت ایران را مرجوع کرد
بعد از سلطه طالبان بر افغانستان، گمرک ایران اظهار کرد میزان صادرات ایران به افغانستان از لحاظ وزنی ۴۰ درصد و از لحاظ ارزشی حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است. تا پیش از سیطره طالبان، افغانستان یکی از مشتریان اصلی صادرات بنزین ایران بود.
اتحادیه واردکنند‌گان مواد نفتی و گاز مایع افغانستان دو سال قبل گفته بود این کشور سالانه به دومیلیون و ۷۰۰ هزار تُن مواد نفتی نیاز دارد که از این میان ۱۸ تا ۲۰ درصد آن را از ایران وارد می‌کند و بنزین و گازوئیل عمده صادرات ایران به افغانستان بود. بر اساس گزارش پتروویو، پلتفرم تحقیق و مشاوره نفت و گاز ایران، تهران از ماه می ۲۰۲۰ تا می ۲۰۲۱ حدود ۴۰۰ هزار تن سوخت به کشور همسایه خود صادر کرده بود و به این ترتیب حدود یک‌پنجم سوخت بازار افغانستان را ایران تأمین کرده است. هرچند حضور طالبان بسیاری از معاملات تجاری میان دو کشور را بر هم زد اما ابتدای شهریور سال گذشته اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی اعلام کرد ایران صادرات بنزین و گازوئیل به افغانستان را پس از درخواست طالبان و کاهش بیش از ۷۰درصدی تعرفه واردات سوخت ایران، از سر گرفته است.
هنوز یک سال از ازسرگیری این صادرات نگذشته که حالا ویدئویی در ارتباط با بنزین ایران در رسانه‌های افغانستان دست‌به‌دست می‌شود؛ ویدئویی که در آن یک مقام طالبان ادعا می‌کند ۵۰۰ هزار لیتر بنزین صادراتی از ایران به علت نداشتن کیفیت مطلوب و استاندارد‌نبودن مرجوع شده است! بر این اساس خبرگزاری باختر که خبرگزاری دولتی تحت مدیریت طالبان است، به نقل از قاری عبدالرحیم حذیفه، مدیر مبارزه با جرائم سنگین قومندانی امنیه نیمروز نوشته است دوشنبه ۹ جوزا (خرداد) تانکر‌های تیل یا همان بنزین بی‌کیفیت که معادل ۵۰۰ هزار لیتر تیل می‌شود، بعد از چک لابراتواری، بی‌کیفیت شناسایی شد و در حضور نمایندگان مقام ولایت، قومندانی امنیه، استخبارات، گمرک و استاندارد دوباره به ایران مسترد شد. قاری عبدالرحیم حذیفه، از تجار افغانستان خواست تا از واردکردن مواد بی‌کیفیت و تیل خودداری کنند که سبب ایجاد مشکلات برای شهروندان افغانستانی نشود و در صورت تخلف با آنان برخورد قانونی می‌شوند.
گمرک ایران: محموله اصلا بنزین نبوده!
با افشای این ماجرا از سوی خبرگزاری‌های افغان، برخی عنوان کردند دلیل جلوگیری از واردات بنزین ایران به افغانستان، واردات بنزین ارزان روسیه و دامپینگ این کشور در بازار افغانستان است. برخی دیگر هم عنوان کردند مدارک تجار افغان جعلی بوده و محموله اصلا بنزین نبوده است. روح‌اله لطیفی، سخنگوی گمرک به ایسنا گفت آنچه در مرز میلک از سوی افغانستان مرجوع شده، محموله ۵۰۰ هزار لیتری هیدروکربن ترانزیتی بوده است.
او گفته: «این محموله ترانزیتی بوده و برخلاف آنچه از سوی رسانه‌های افغانستان مطرح شده، بنزین نبوده است». به گفته او، این محصول در صنایع کاربرد دارد اما ممکن است تاجر آن را در قالب بنزین معرفی کرده و با کارکرد بنزین از آن استفاده کنند. این فرآورده نفتی از بنزین بسیار ارزان‌تر است. لطیفی با بیان اینکه تیم شرکت پخش فراورده‌های نفتی در گمرک مستقر است و محموله‌های بنزین، گازوئیل، نفت سفید و نفت کوره با ممیزی آنها از مرز عبور می‌کند، گفت: «این محموله از آنجا که هیچ‌یک از این موارد مذکور نبوده، تنها از سوی اداره استاندارد تأییدیه آنالیز را دریافت کرده و با عنوان هیدروکربن به گمرک ایران اظهار شده و مورد تأیید قرار گرفته است. به نظر می‌رسد تاجر، این محموله را در ورودی گمرک افغانستان، با اسناد جعلی، بنزین اظهار کرده که با آنالیز بنزین تطابق نداشت و مرجوع شد که این موضوع شیطنت تاجر است و به‌هیچ‌عنوان به ایران ارتباطی ندارد».
لطیفی گفته مشابه این اتفاق پیش‌تر در رابطه با پاکستان هم تجربه شده است؛ قبلا برخی تجار پاکستانی با خرید هیدروکربن یا محلول ۴۰۲ و اظهار آن به گمرک ایران، با اسناد جعلی، محموله‌های مدنظر را در قالب بنزین یا گازوئیل جا زده‌اند. به گفته سخنگوی گمرک ایران اگر بررسی‌ها در گمرکات دقیق نباشد، تاجر می‌تواند محموله را وارد کشورش کند و به دلیل پایین‌تربودن قیمت آن، سود بالایی به دست بیاورد.
اتحادیه صادرکنندگان: محموله بنزین بوده اما ایرانی نبود!
در سوی دیگر ماجرا حمید حسینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفتی، ماجرا را به گونه دیگری روایت می‌کند. او گفته این محموله بنزین بوده اما کشور صادرکنندهاش مشخص نیست. حسینی به ایرنا توضیح داده: «تاکنون از ورود هیچ محموله بنزین ایران به افغانستان جلوگیری نشده و ممکن است این محموله برای کشور دیگری باشد که از مسیر ایران به افغانستان ترانزیت شده است. البته اینکه این بنزین برای کدام کشور است، هنوز مشخص نیست و شاید بنزین عراق باشد که از مسیر خاکی ایران به افغانستان ترانزیت شده است».
به گفته او با روی‌کار‌آمدن حکومت جدید در افغانستان، بخشی از افراد حاضر در مناسبات اقتصادی این کشور تغییر کرده‌اند و از همین رو در بعضی موارد ناهماهنگی‌هایی اتفاق افتاده است؛ برای مثال در یک مورد در مرز ماهیرود، محموله‌ای که توسط یک تاجر افغان خریده شده بود و دیگر متعلق به ایران نبود، متوقف شد و بعد از پرداخت جریمه، محموله به داخل خاک افغانستان رفت. علیرضا رجایی، سرپرست سابق کنسولگری ایران در افغانستان هم در گفت‌وگو با «شرق» تأکید می‌کند: «طالبان رفتار صادقانه‌ای ندارد و به نظر می‌رسد با اینکه مشخص بوده بنزین واردشده به کشورشان ساخت ایران نیست، خصمانه دست به انتشار اطلاعات نادرست زدند».
کشورهای دیگر به اسم ایران صادر می‌کنند!
حمیدرضا صالحی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی و دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران نیز در این رابطه احتمالاتی را در نظر می‌گیرد و به «شرق» می‌گوید: «با توجه به اینکه مصرف بنزین در کشور ما گاهی از حد استاندارد عدول می‌کند، امکان صادرات دائمی بنزین را نداریم و شاهد صادرات گاه‌به‌گاه آن از طریق بورس انرژی هستیم». او ادامه می‌دهد: سعی شده سازمان‌های استاندارد با پالایشگاه‌ها در ارتباط باشند، پخش و پالایش هم استانداردهای خودش را رعایت می‌کند؛ بنابراین نگاه ما این است که بنزین صادراتی از حداقل استانداردها برخوردار باشد اما اینکه اتفاقی که برای مازوت افتاد، برای بنزین هم بیفتد، بعید نیست.
صالحی توضیح می‌دهد: «چندی پیش هم نوعی از مازوت با مازوت ایران ترکیب شد و به نام ایران صادر شد. این کارها اعتبار صادراتی ایران را خراب می‌کند. سابقه دیگر مشابه این ماجرا قیر عراق است. البته این را هم بگویم که برخی کالاهای صادراتی ما در ماه‌های اخیر کیفیت استاندارد نداشته‌اند، مثل خوراکی‌هایی که به روسیه و پاکستان صادر شدند و برگشت خوردند. درباره بنزین هم مسئولان بخش مربوط به استانداردهای ما باید پاسخ دهند. درهرحال نباید اجازه بدهیم اعتبار صادراتی ما به‌خصوص در حوزه انرژی به خطر بیفتد». صالحی ادامه می‌دهد: «وقتی ما از بازار رسمی دور می‌مانیم و مجبور می‌شویم برای دورزدن مشکلات بانکی از مسیر غیررسمی صادرات داشته باشیم، تبعاتی برایمان دارد.
یکی از تبعاتش هم همین ازدست‌دادن اعتبار است. الان ممکن است محموله از کشور ما رفته باشد اما تماما برای ما نباشد؛ ترکیبی باشد. به این معنا که از کشورهای دیگر به کشور ما بیاید و در نهایت ترکیبی صادر شود. به‌هرحال دست‌آخر نامرغوبی آن به نام ایران تمام می‌شود. ما گذرگاه صادراتی هستیم و قبلا هم در موضوع مازوت این اتفاق افتاده است. تجار ما گاه مجبور به همکاری با تجار دیگر کشورها هستند اما استاندارد ما در نهایت باید روی این موضوع حساسیت به خرج بدهد.
درواقع فارغ از اینکه ادعای طالبان کارشناسی بوده یا نه، این ایراد به ما وارد است که بررسی نمی‌شود جنسی که از کشور ما و با نام ما خارج می‌شود، آیا کیفیت لازم را دارد یا خیر؟». به گفته او حتی ممکن است همان‌طور که حسینی گفته محموله بنزین صادراتی ساخت ایران نبوده باشد و فقط از مسیر ایران و به نام ایران وارد افغانستان شده باشد. صالحی می‌افزاید: «وقتی محصول از گمرک ایران می‌رود، در بارنامه ممکن است مبدأ بار را ایران عنوان کنند، مسئولان داخلی هم ممکن است تأیید کنند که مبدأ بار ایران است. بعد که محموله وارد کشور افغانستان شد، گمرک این کشور دیگر بررسی نمی‌کند که محصول مال کجاست، چون از مبدأ ایران رفته، تلقی می‌شود که بار متعلق به ایران است. با‌این‌حال باید مواضع بخش استاندارد ما دراین‌باره روشن شود».
