به گزارش CNN فارسی، بت فان شاک، سفیر عمومی آمریکا در امر عدالت جنایی جهانی، روز دوشنبه، ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۲ (۲۸ شهریور)، گفت آمریکا باید سیاست مشخص‌تری در رابطه با احتمال فرار اعضای سپاه پاسداران و نیروهای جمهوری اسلامی ایران برای شهادت دادن‌شان علیه جنایت‌های این حکومت داشته باشد.
خانم فان شاک در پاسخ به پرسش «ایندیپندنت فارسی» سخن می‌گفت. او از مهمانان ویژه نشستی بود که اتاق فکر «شورای آتلانتیک» در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با موضوع «حفاظت از قربانیان و شاهدان در محاکمه‌های مربوط به جنایات» برگزار کرد. حامد اسماعیلیون، سخنگوی «انجمن جان‌باختگان خانواده‌های پرواز ۷۵۲»، نیز از سخنرانان ویژه این مراسم بود که به دلیل نگرانی‌های امنیتی، به صورت مجازی با حضار سخن گفت.
فان شاک یادآوری کرد که آمریکا قبلا از شیوه‌هایی مشخص برای فرار نیروهای ناراضی گروه‌های تروریستی استفاده کرده است. مثلا در جریان جنگ داخلی اوگاندا، بروشورهایی در مناطق جنگلی انداخته می‌شد که نیروهای «ارتش مقاومت پروردگار» در آن حضور داشتند. در این بروشورها به نیروها توضیح داده شده بود که چطور می‌توانند فرار کنند.
او افزود که فرار نیروهای حکومت‌هایی مثل ایران و کره شمالی متفاوت است، اما می‌توان به فکر راهی بود که نیروهای فراری که حاضر به شهادت علیه حکومت باشند، با برخوردی حاکی از کرامت مواجه باشند و مسائل حقوقی، از جمله احتمال مجرم شناخته شدن خودشان، به آنان توضیح داده شود.
فان شاک گفت: «ما هنوز سیاست منسجمی در این زمینه نداریم و باید در هر مورد سیاستی مشخص و خاص داشته باشیم. مثلا می‌توانیم به فکر این باشیم که چطور نیروهای سپاه را به فرار تشوق کنیم و ببینیم چه راه‌هایی وجود دارد که به جایی برسند تا تصمیمی در مورد آینده‌شان گرفته شود.»
خانم سفیر در عین حال هشدار داد که این نباید باعث شود که افراد مجرم از مجازات فرار کنند، و موقعیتی ایجاد شود که تمام مرتکبان جنایات فرار کنند و قصر در روند.
لادن بازرگان، که برادرش از کشته‌شدگان تابستان ۶۷ است، نیز در این نشست حضور داشت و در صحبت‌های خود به این اشاره کرد که ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران، با وجود نقش داشتن در وقایع تابستان ۶۷، به نیویورک می‌آید تا در نشست مجمع عمومی سخنرانی کند. بازرگان خواهان پیوستن آمریکا به قوانینی شد که محاکمه مجرمان حوزه‌های قضایی را در هر جای جهان ممکن می‌سازد؛ همان قوانینی که به مدد آن‌ها سوئد توانست حمید نوری را محاکمه و زندانی کند.
فان شاک در سخنان خود یادآوری کرد که آمریکا قوانینی در مورد نسل‌کشی و شکنجه دارد که کارکرد جهانی دارند، اما در زمینه جنایات جنگی چنین نیست. او معترف بود که این امر خلاف کنوانسیون ژنو است و آمریکا بدین‌سان ناقض بندهای مربوطه از کنوانسیون است.
این دیپلمات در ضمن برای نخستین بار اعلام کرد که آمریکا یک میلیون دلار به نهاد مستقل تحقیقات در مورد جنایات حکومت نظامی در میانمار کمک مالی می‌کند.
علاوه بر اسماعیلیون، یک شاهد سوریه‌ای که از دل حکومت این کشور گریخته بود تا در مورد گورهای دسته‌جمعی شهادت دهد، نیز به صورت مجازی و بدون تصویر و صدای خودش، با حضار صحبت کرد. او یادآوری کرد که حکومت اسد، به اضافه حکومت‌های ایران و روسیه، در شکنجه و کشتار گسترده مردم نقش داشته‌اند. شهادت‌های او در محاکمه یکی از عوامل رژیم در کوبلنز آلمان نقش مهمی داشته است.
میریام فیلو، تحقیق‌کننده اصلی «تیم تحقیقی سازمان ملل برای تشویق مسئولیت‌پذیری در زمینه جنایات داعش» (یونیتاد)، و کریس انگلز، مدیر تحقیقات و عملیات در سازمان غیرانتفاعی «کمیسیون عدالت و مسئولیت‌پذیری بین‌المللی»، از دیگر چهره‌های حاضر در این نشست بودند که از تلاش‌های خود برای حفاظت از شاهدانی گفتند که علیه جنایات مختلف در عراق و سوریه شهادت می‌دهند. مجموع صحبت‌ها از پیشرفت‌های جامعه جهانی در امر برگزاری محاکمه برای جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت خبر می‌دهد؛ امری که حفاظت از شاهدان، از مهم‌ترین جنبه‌های آن است.
حامد اسماعیلیون یکی از مهم‌ترین سخنرانی‌های این نشست را ایراد کرد و در سخنانش از کارزار خانواده‌های جان‌باختگان پرواز برای بردن ایران به دیوان بین‌المللی کیفری گفت. او از «سازمان بین‌المللی هوانوردی مدنی» گلایه کرد که به‌رغم تلاش‌های بسیار خانواده‌ها، با ادعای بی‌طرفی، اقدامی علیه ایران انجام نداده و حتی موضوع سقوط پرواز را در نشست سالیانه خود مطرح نکرده است.
اسماعیلیون در سخنان خود از جامعه جهانی و خصوصا کشورهایی که شهروندان خود را در آن پرواز از دست دادند (سوئد، بریتانیا، کانادا و اوکراین) درخواست کرد که از مطالبه خانواده‌ها برای ارجاع دادن ایران به دیوان بین‌المللی کیفری پشتیبانی کنند. او در صحبت‌های خود یادآوری کرد که شلیک به پرواز ۷۵۲، بخشی از فهرست طولانی از جنایات جمهوری اسلامی است: اعدام‌های دهه ۶۰، ترورهای داخل و بیرون ایران، سرکوب جنبش سبز، کشتار مردم در اعتراضات آبان‌ماه، و آخرین نمونه، «قتل زن زیبای جوان، مهسا امینی».
